Cách để giáo dục con cái đúng và giữ hòa khí giữa vợ - chồng, cũng như các thành viên khác trong gia đình

Tôi viết bài này ngay trong buổi sáng xảy ra một sự kiện cần chúng tôi điều chỉnh lại phương pháp giao tiếp với chàng trai 18 tháng tuổi trong gia đình và bài viết này sẽ chỉ ra những sai lầm mà chúng ta đang mắc phải trong giao tiếp, cũng sẽ chỉ ra nguyên nhân và con đường khắc phục.

Câu chuyện "chàng trai 18 tháng" và chiếc bàn thờ ông địa

Trước tiên, để bạn hiểu bối cảnh, điều gì đã diễn ra và tại sao tôi chia sẻ bài viết này, tôi sẽ kể bạn nghe thành tích mới nhất của chàng trai nhà chúng tôi. Bạn ấy đã lớn, bắt đầu có nhận thức và trở nên hoạt bát, bạn ấy khám phá mọi ngóc ngách, mọi không gian mà bạn ấy có mặt.

Và không gian này là nhà của bà ngoại. Bà rất quý cháu, từ một người ưa sạch sẽ, ngăn nắp, mọi thứ trông phải tươm tất theo cách của riêng bà nhưng mỗi khi cháu về nhà, bà phải chấp nhận mọi thứ trở nên bừa bộn, đồ đạc vứt lung tung khắp nơi và thậm chí thay đổi cả bố trí không gian nội thất để cháu có được không gian chơi an toàn.

Mọi thứ diễn ra vui vẻ, cho đến gần đây, bạn ấy lao thẳng vào bàn thờ ông địa, một nơi linh thiêng bà dùng để cầu tài lộc, và định trèo lên để ngồi trên đó. Càng nỗ lực ngăn cản, bạn ấy càng thích thú, và đỉnh điểm là sáng nay, bạn ấy không định ngồi lên bàn thờ nữa, mà dùng chân để đạp bàn thờ khi đang bị kéo ra ngoài.

Đứng trước thái độ nghiêm túc của người lớn, bạn ấy khóc ầm ĩ, tay chân mất kiểm soát, đòi ti mẹ (đó là thói quen bạn ấy áp dụng mỗi khi mất bình tĩnh). Và sau đó là một buổi sáng “khó chiều”, bạn ấy không có cảm hứng để chơi trò chơi khác, cuối cùng thì chọn cách đi ngủ sớm.

Nếu bạn đã từng hét lên, quát ầm ĩ, lôi ra khỏi vị trí, thể hiện thái độ nghiêm túc, thì bạn và chúng tôi có điểm chung. Và không chỉ dừng lại ở đó, hậu quả đằng sau sự kiện có thể là bực mình, khó chịu, hành vi khiêu khích ở con gia tăng? Bạn không cô đơn, chúng tôi vừa mới trải nghiệm sáng nay giống như bạn.

Bạn có bao giờ cảm thấy có điều gì bất ổn trong những hành vi ứng xử của mình không? Tôi biết có những ông bố bà mẹ kỳ cựu đã thành công trấn áp con, để con trở thành “ngoan như cún”, “nghe lời răm rắp” và tự hào vì họ làm được như vậy.

Nhưng cha mẹ có lương tri sẽ vẫn cảm thấy không ổn, có điều gì đó đúng đắn hơn, và dưới đây là nội dung dài dòng của bài viết này để giúp cho bạn nhìn thấy điều đúng đắn đó.

Cái bẫy của mệnh lệnh và "Vị thế kẻ mạnh"

Mỗi khi tôi về nhà, không chỉ là nhà bố mẹ đẻ, mà bao gồm cả nhà người thân, tôi rất dị ứng với những câu nói mệnh lệnh, sai khiến của người thân. Những câu nói đó trông như thế nào? tôi không nhớ được chi tiết từng tình huống, vì tôi đã học cách để quên đi nhanh, nhưng những câu nói đó thường có những từ sau:

• “Đừng …”
• “(Hãy) …” (chữ này để trong ngoặc vì nó không được phát âm ra)
• “Sao không ..”

Ví dụ: Đừng cho con tắm lâu. (Hãy) lấy nước cho con uống đi. Sao không bỏ đồ vào chỗ đó.

Và phản ứng của tôi trước những câu nói này là gì? Im lặng!

Tôi không thích bị sai khiến, và không phải ai cũng thích bị sai khiến. Có những người siêu đến mức mặc dù trong lòng không thích nhưng vẻ bề ngoài vẫn hớn hở đáp lại, tôi thì chọn im lặng.

Tại sao tôi đề cập đến điều này? Vì việc sử dụng câu mệnh lệnh trong gia đình là một biểu hiện của sự thiếu tôn trọng giữa các thành viên, và nó diễn ra trầm trọng đến mức mọi người xem nó là điều bình thường. Nó vô cùng bình thường giữa người có vị thế mạnh và vị thế yếu. Ví dụ: cha mẹ (mạnh) và con cái (yếu); anh chị (mạnh) và em (yếu); giữa vợ và chồng, thì ai kiếm được nhiều tiền hoặc giữ nhiều tiền hơn thì người đó có vị thế mạnh.

Sự thiếu tôn trọng luôn đi kèm với bất bình đẳng. Quát, mắng, la hét, áp đặt, cấm đoán là hệ quả của một hệ thống gia đình không có sự tôn trọng. Theo thói quen thì kẻ mạnh mặc nhiên được quyền tôn trọng, và không cần phải tôn trọng kẻ yếu, nhưng đó là quy luật rừng rú. Bạn không muốn gia đình mình là một khu rừng phải không? Bạn muốn nó là một hệ thống văn minh, vậy thì việc tôn trọng không phân biệt vị thế là điều mà người văn minh làm được.

Điều gì diễn ra nếu thiếu đi sự tôn trọng từ người ở vị thế mạnh? Đó là nó sẽ nuôi dưỡng một hành trình âm ỉ tìm cách giải phóng bản thân ở người thuộc vị thế yếu. Hãy nhìn kỹ con bạn phản ứng thế nào khi bị cấm xem điện thoại? Vùng vẫy? Chống đối? Lén lút? Chính nó đó.

Tự do, là điều ai cũng muốn có được. Cấm đoán, không ai thích điều này. Nếu mạnh tôn trọng yếu, thì yếu sẽ tôn trọng mạnh nhiều hơn, không chỉ dừng lại ở tôn trọng, mà còn là sự cảm kích và biết ơn. Nhưng nếu không làm được điều này, bạn hãy nhìn vào những gia đình đang gặp bi kịch: cha mẹ bị con cái ruồng rẫy, anh em tranh giành tài sản, vợ chồng căng thẳng, ly hôn,… đều đến từ sai lầm “thiếu sự tôn trọng” này. Và chỉ có tôn trọng không phân biệt vị thế, mới có thể đưa mọi thứ ra ánh sáng và đạt được sự thấu hiểu.

Nhiệm vụ thật sự của cha mẹ: "Giúp đỡ" để con "Tự nhận thức"

Quay lại ví dụ về con trai tôi sáng nay, chúng tôi đã làm gì? Cấm đoán, thể hiện sự nghiêm túc mạnh mẽ. Bạn ấy sẽ tiếp tục thử phản ứng của chúng tôi, cho đến khi học được một điều gì đó. Nhận thức của một đứa trẻ luôn gắn với việc được yêu thương: làm như vậy có được mẹ yêu hay không? Và cuối cùng thì sẽ đi đến một kết cục: làm theo lời thì được yêu, không làm theo lời thì không được yêu. Tới đây thì chúc mừng cha mẹ đã giết chết tính tự lập tự chủ của con!

Đến đây, liệu bạn đang có tự hỏi “Vậy làm sao để con không tiếp tục hành vi đó mà vẫn nuôi dưỡng được sự tự lập của con?”

Nếu nói về cách làm, thì có hàng nghìn cách. Nhưng nếu nói về bản chất, thì chỉ có một. Để con không tiếp tục hành vi không tốt và vẫn có thể tự lập được, nó cần có điều này: Sự tự nhận thức!

Con tự nhận thức được điều gì nên làm và không nên làm, tại sao nên làm và tại sao không nên làm. Và nhiệm vụ của bạn ở đây, chính là giúp con hình thành sự tự nhận thức đó, hay nói cách khác, giúp đỡ để con có thể “tự nhận thức”, “tự suy nghĩ”, “tự biết” là nhiệm vụ của bạn.

Dạy dỗ đúng nghĩa chính là ở điểm này. Nó không phải là “chỉ cho biết”, “cấm không cho làm” và nhân danh tình yêu nữa, nó là một bước đột phá. Và tôi nhấn mạnh chữ “GIÚP ĐỠ” chứ không phải là dạy dỗ. Giúp đỡ hiểu đúng là “tạo điều kiện một cách có chủ đích” và chủ đích ở đây chính là “để con hình thành sự tự nhận thức mạnh mẽ”.

Tôi đã từng gặp những ông bố học thức, vì sợ con không kế thừa được tri thức của mình, nên đã vô tình ép con phải học. Ngoài mặt là không cần con phải học giỏi, nhưng trong bụng thì luôn âm ỉ "con phải giỏi hơn cha". Đó là một cái bẫy khác, hãy cẩn thận. Hãy nhớ: tạo điều kiện để con tự nhận thức chứ không phải dạy dỗ.

Đến đây bạn đã hiểu, tự nhận thức chính là cốt lõi của tự lập. Để tự nhận thức được, bạn cần tạo cho con một môi trường có sự tôn trọng của bạn, một môi trường an toàn về tính mạng và cảm xúc, một môi trường cho phép được thử nghiệm và một môi trường có sự ghi nhận và khích lệ.

Nguyên nhân gốc rễ: Chúng ta đang sống trong "Kịch bản" của riêng mình

Vậy tại sao chúng ta lại không làm được điều này? Tại sao điều này khó làm? Bạn có thể đưa ra vô vàn lý do, nhưng chúng chỉ là biện minh. Nguyên nhân thực sự là vì một thói quen nghiêm trọng: ai cũng đang sống theo một kịch bản của riêng mình.

Vấn đề ở đây là gì? Ai đúng ai sai? Ai cũng đúng với chính điều mình đang nghĩ. Mỗi người đều có một kịch bản riêng trong đầu, và lầm tưởng rằng người kia cũng là “nhân vật” trong kịch bản đó. Nhưng thực tế thì sao? Con gái ở ngoài thực tế và con gái mà người mẹ nghĩ ở trong đầu là 2 đối tượng hoàn toàn khác nhau.

Tương tự như vậy, người con mà bạn đang nhìn thấy, bạn gọi đó là con của bạn, kỳ thực chỉ là hình ảnh mô phỏng của não bạn về người con khách quan ở thực tế mà thôi. Đó là một nhân vật trong câu chuyện của riêng bạn, một câu chuyện được não bạn biên tập. Đó không phải là người con thực sự ở ngoài thực tế. Bạn thấy con hư? Bạn thấy con không ngoan? Đó chỉ là bạn thấy, nó không đại diện cho sự thật.

Đây là đoạn khó chấp nhận nhất của bài viết này. Nếu bạn vẫn khăng khăng điều bạn thấy là thật, thì bạn sẽ tiếp tục vùng vẫy trong mối quan hệ bất ổn của mình với con. Bạn sẽ không thể nào tôn trọng con từ vị thế của kẻ mạnh, không thể tạo được môi trường an toàn, khai mở sự tự nhận thức của con. Mọi cuộc giao tiếp của bạn sẽ đi vào ngõ cụt.

Con đường khắc phục: Từ Nghi Ngờ đến Đặt Câu Hỏi

Nếu bạn chưa thể giác ngộ được điều tôi nói ở đây, hãy cho bản thân một cơ hội, đó là: tự nghi ngờ nhận thức của chính mình. Có thể mình đang nhận thức không đúng, đang nhận thức sai. Làm sao để kiểm chứng? Đặt câu hỏi để xác minh.

Rất đơn giản, hãy học cách đặt câu hỏi để xác minh xem điều mình đang nghĩ có đúng không? Lấy ví dụ con bạn đang xem điện thoại, thay vì thấy đó là không tốt, là nguy hiểm, là con hư, hãy đặt câu hỏi để xác minh:

• “Con à, mẹ thấy con đang xem điện thoại, có gì vui không chia sẻ cho mẹ biết được không?”
• “Con à, thời gian xem điện thoại của ngày hôm nay sắp hết, con có muốn mẹ nhắc nhở không hay là con có thể tự xử lý?”
• “Con à, mẹ thấy khi con xem điện thoại rất chăm chú, con khi học bài có vẻ hơi sao nhãng, con có thể cho mẹ biết điều gì khác biệt giữa lúc xem điện thoại và lúc học tập được không?”

Đặt câu hỏi sẽ giúp cho mục đích làm cha mẹ của bạn trở nên tốt đẹp. Quát tháo, cấm đoán và áp đặt cho dù bạn có nhân danh tình yêu, thì cùng lắm nó chỉ tốt chứ không đẹp.

Đi sâu vào tâm thức: Tại sao quát mắng lại "không tốt tí nào"?

Nhưng thực tế, khi đi vào chiều sâu tâm thức, thì việc quát tháo, cấm đoán cũng không tốt tí nào. Hãy xem xét tiến trình đang diễn ra trong tâm bạn. Hình dung tâm bạn như một chiếc túi khổng lồ chứa vô số hạt giống: tốt, xấu, và trung tính. Chiếc túi này luôn mở, để cho hạt giống được đổ ra ngoài và phát triển thành hoa trái.

Những hạt giống đó chính là cảm xúc ngầm trong bạn. Khi nó nảy nở, tâm bạn sẽ gắn nhãn sự việc là tốt hay xấu. Nếu cảm xúc là lo sợ, nó gắn nhãn sự việc là nguy hiểm. Bạn thấy con trèo lên ghế, bạn lo con sẽ bị ngã, nó sẽ gắn nhãn đó là hành vi nguy hiểm. Khi đã bị gắn nhãn nguy hiểm, bạn sẽ tự động có ý định ngăn cản. Có ý định rồi thì bạn sẽ quát tháo, kéo con lại.

Đó cũng chính là quy trình để tạo ra kịch bản riêng của mỗi người. Tin tốt là chúng ta đều làm rất tốt quy trình này. Tin không tốt là chúng ta đều khởi đầu với những cảm xúc ngầm không tốt và sau đó biện minh bằng những lý do cao thượng.

Ví dụ với tình huống con lao ra đường:

Vậy đâu là cách làm đúng đắn?

Đó là sự khác biệt rất lớn, nó tạo ra sự đột phá mạnh mẽ trong giáo dục con cái và xây dựng mối quan hệ gia đình.

Con đường thực hành: "Quan sát trong sự im lặng"

Trong lớp học về Cha mẹ đột phá, tôi có một bài tập rất đơn giản nhưng cũng rất khó: yêu cầu học viên “quan sát trong sự im lặng” trong mọi tình huống với con. Im lặng có nghĩa là nhìn mà không phán xét, không nhận định, nhìn trong sự bình tĩnh, và im lặng đúng nghĩa đen là không ồn ào cái miệng.

Bài tập này trông rất đơn giản, nhưng nó rất khó, bởi vì nó là bài tập để họ nhìn thấy được những cảm xúc ngầm lo lắng đang tạo ra những kịch bản tồi tệ trong đầu họ. Và do có một khoảng lặng lẽ, họ sẽ thấy không có kịch bản tồi tệ nào diễn ra, ngược lại con được tự do, được phát triển đúng với tiềm năng. Dần dần họ sẽ tự tin hơn, những cảm xúc ngầm không tốt được thay thế bằng những cảm xúc ngầm tốt đẹp.

Ngoài việc học cách cải tiến kịch bản tự động trong đầu, họ còn được học cách đặt câu hỏi và làm mẫu có chủ đích, để tạo điều kiện cho con của họ phát triển sự tự nhận thức và được bộc lộ tối đa tiềm năng.

---

Khóa học Cha mẹ đột phá tôi ít khi mở để dạy trực tiếp, vì tôi muốn dành thời gian nhiều hơn cho sự thực hành của chính bản thân, vì thế tối đa tôi chỉ mở mỗi quý một lần và nhận số lượng học viên rất ít để hướng dẫn. Để tham gia, học viên phải đăng ký trước vào danh sách chờ. Khi hết slot thì danh sách sẽ tự đóng và không thể đăng ký thêm được.

Trong thời gian chờ đợi, học viên có thể học khóa học ghi lại thông qua tài khoản được cấp trên trang web của tôi.

Đăng Ký Khóa Học "Cha Mẹ Đột Phá" Tại Đây